Dolne partie. O cipkach ex cathedra

Niedziela wieczór. W Pałacu Zamojskich tłum. Za chwilę przedstawienie – „Dolne partie”. Sala, w której zobaczymy przedstawienie, jest nieduża. Są tu tylko trzy rzędy krzeseł (plastikowych i niezbyt wygodnych) oraz symbolicznie wydzielona scena. Na środku sceny stoi sofa przykryta czerwoną narzutą.

Wchodzą trzy aktorki. Gasną światła. Słyszymy pierwszą piosenkę.

Wsłuchuję się uważnie w słowa, ale nie słyszę dokładnie wszystkiego. Aktorki śpiewają bez mikrofonów i jeśli stoją na środku sceny przodem do publiczności, to mi te słowa umykają – siedzę z boku pod ścianą. Trudno. Dolne partie to – jak widać – dość offowe przedsięwzięcie.

Po chwili cisza i całkowita zmiana. Jedna z bohaterek, Ola, wprowadza nas wydarzenia – otóż, znajdujemy się na warsztatach pochwowych, które zawitały do jej miasta. Ola przyszła tu, przynosząc różową matę do jogi, żeby odkryć swoją kobiecość. Już pierwsze słowa, które padają z jej ust, przywodzą na myśl Monologi waginy Eve Ensler. Pada słowo klucz: „firletka”. Kto w Polsce nazywa swoją cipkę firletką? A „dolne partie”? Pierwszy raz usłyszałam to sformułowanie właśnie na Monologach waginy. Owszem, chyba dość powszechnie używamy w naszym kraju określeń takich jak: „tam”, „to”, „ona”, a nawet „y… no wiesz, gdzie”, ale „dolne partie”? To chyba kalka z angielskiego.

Dolne partie czy Monologi waginy, czyli jeden Jasio Jebaka polskości nie czyni

To słownictwo od razu „przerzuca” mnie do znanych i cenionych przeze mnie Monologów waginy, które kilkakrotnie widziałam we Wrocławiu w Imparcie (gorąco polecam – świetna realizacja i genialne aktorki), a także kilka razy w innych miastach, najczęściej przy okazji V-Day. I od razu zaczynają się porównania. Bo mam nieodparte wrażenie, że Dolne partie to przeróbka fragmentów Monologów waginy okraszona piosenkami i kilkoma dodatkowymi linijkami tekstu. Co chwila słyszę dosłowne cytaty z Monologów. A to ten o włosach („są jak liść wokół kwiatu, jak trawnik wokół domu”), a to ten o ginekologu („hitlerowskie strzemiona”), a to kultowa już scena z rodzajami jęków…

Jestem zawiedziona. Monologi waginy znam na pamięć. O Dolnych partiach przeczytałam, że to polska odpowiedź właśnie na Monologi. Byłam ich niezwykle ciekawa. Owszem, znalazła się tam piosenka o Jasiu Jebace, znalazła się świetna scena odgrywania orgazmów na sofie (zarówno życiowa i zabawna), znalazła się nawet zadziorna hip-hopowa piosenka o miesiączce, ale… Dolne partie nijak nie są polską odpowiedzą na Monologi, a jedynie śpiewanym skrótem Monologów w wersji prześmiewczo-uproszczonej.

O cipce ex cathedra

Ta właśnie prześmiewczość (a może to miała być zabawność?) nieco mnie irytowała przez cały czas przedstawienia. Miałam wrażenie, że temat intymny został potraktowany szorstko i nieco ex cathedra. Brakowało mi tam perspektywy przeciętnej kobiety, która mówi o swoim doświadczeniu i zostaje wysłuchana. Zamiast tego zaserwowano mi wizję rozwrzeszczanej instruktorki aerobiku, która co rusz do swoich „pochwowych kursantek” krzyczała „błąd!”. Wciąż oceniała, pouczała i strofowała. Rzekłabym – wprowadziła całkowicie patriarchalną wizję „zhierarchizowanej szkółki o waginie”. Być może na tym miała polegać przewrotność tego spektaklu, być może to miało rozśmieszyć publiczność, cóż – mnie to raczej odpychało. I nijak nie dziwi mnie, że scenariusz napisał mężczyzna, Szymon Turkiewicz – bo że w Dolnych partiach brak kobiecej perspektywy, to czuć od samego początku. Przepisywanie z Eve Ensler nie pomogło.

Co więcej, sztuka wydała mi się nieco edukacyjna, aktorki ze sceny zwracały się wprost do publiczności, jakby chciałby nas do czegoś przekonać, jakby chciały nas przekonać do tego, że seksualność „nie jest zła” i „nie powinna być powodem do wstydu”. Jakby było to przedstawienie szkolne.

Dolne partie jednak mają i swoje zalety. Pada w nich kilka mało znanych faktów o historii kobiecej seksualności. Można się pośmiać, można usłyszeć kilka piosenek i można – co chyba najważniejsze – kupić bilet na spektakl o waginach, nie wypowiadając w kasie słowa „wagina”, a jedynie „dolne partie”.

Tak, jestem złośliwa. Rozumiem, że musical ma bawić i być lekki. Ale jestem całkowicie pewna, że można by napisać prawdziwie polski musical o cipkach. Taki, w którym „Jasiu Jebaka” nie byłby jedynym przebłyskiem polskości podanym na osłodę amerykańskich kontekstów.